Word A Day

Қуллаи Исмоили Сомонӣ (7495 м), қуллаи аз ҳама баланди Осиёи Марказӣ мебошад.
Ismoil Comoni peak (7495m) is the highest peak of all in Central Asia.
Ҳар кӣ дар байни шумо аз ҳама хурдтар аст, вай бузург мешавад.
Whoever among you is least of all, he will be great.

Bonus:
We can also translate these sentences into English omitting the phrase “of all”.

баландтарин = аз ҳама баланд: highest (of all)
дертарин = аз ҳама дер: last (of all)
марди ҷасуртарин = марди аз ҳама ҷасур: strongest man (of all)

пеш аз ҳама: before all, first, first and foremost

фурӯшандаҳо нархи як кило гӯштро дар бозорҳо то панҷоҳу ду сомонӣ баланд кардаанд.
The sellers in the markets raised the price of one kilo of meat to fifty-two Somoni.
Дар вақти подшоҳ шуданаш ӯ шонздаҳсола буд, ва панҷоҳу ду сол дар Ерусалим подшоҳӣ кард.
When he became king he was sixteen years old, and he reigned in Jerusalem fifty-two years.

Bonus:
панҷоҳ: fifty
ду: two

When combining thousands, hundreds, tens and digits you use -у or -ю, “and”.
Examples:
бисту як: twenty-one (twenty and one)
чилу ҳашт: forty-eight (forty and eight)
яксаду сию панҷ: one hundred and thirty-five
ду ҳазору ҳафт: two thousand and seven

When combining a number with a noun, no plural ending is added. Examples:
панҷоҳу ду кас: fifty-two people
панҷоҳу ду пишак: fifty-two cats

Бесабаб нест, ки мегӯянд: «Ҳар кас дар ватани худ подшоҳ аст!»
It is not without cause that they say, “Everyone is king in his own country!”
Бесабаб нест, ки Абӯалӣ ибни Синоро яке аз бузургтарин мутафаккирони ҳамаи замонҳову халқҳо шуморидаанд.
It is not without cause that they considered Abu Ali Ibn Sina to be one of the greatest thinkers of all time and peoples.

Bonus:
This phrase could also be translated “it is not surprising that…” or “it is no wonder that…”.

сабаб: reason
аз чӣ сабаб: for what reason; why
аз ҳамин сабаб: for this reason

Abu Ali Ibn Sina is also known as Avicenna.

Challenge: Write your own sentence beginning with, “Бесабаб нест, ки…” and put it in the comment section for this Word of the Day.

Дар кӯҳҳои баланди Тоҷикистон тобистон ҳам ҳарорат паст аст, аз ҳамин сабаб барф меборад.
In the high mountains of Tajikistan the summer temperature is low; for this reason it snows.
Оби Иссиқкӯл каме шӯр мебошад, аз ҳамин сабаб барои нӯшидан ва обёрӣ истифода намешавад.
The water of Lake Iskanderkul is a bit salty; for this reason it is not used for drinking and irrigation.

Bonus:
сабаб: reason
аз чӣ сабаб: for what reason; why

Дар Осиё ҳисоби миёнаи зичии аҳолӣ дар як километри мураббаъ 95 нафар мебошад.
In Asia the average population density is 95 people in one square kilometre.
Зичии аҳолии Чин нисбат ба зичии аҳолии ҷаҳон якчанд маротиба зиёд аст.
The population density of China compared to the population density of the world is several times greater.

Bonus:
зич: (adj) dense, tightly packed, dense
зичӣ: (noun) density, compactness

зичии аҳолӣ: the density of the population
Notice that the ӣ is changed to и when the additional и is added; you can’t have the letter ӣ in the middle of a word.

Масоҳати сатҳи Замин 510 миллион километри мураббаъ мебошад.
The surface area of Earth is 510 million square kilometres.
Аз 143 ҳазор километри мураббаъ масоҳати Тоҷикистон, 93 дарсади он кӯҳистон аст.
Of the 143 thousand square kilometres of the area of Tajikistan, 93 percent of that is mountainous.

Bonus:
Nouns don’t take the plural ending when preceded by a number.

The Russian translation of square kilometres, километри квадратӣ, is still widely used in Tajikistan.

метри мураббаъ: square metre