Tag: science

мис

мис: copper

Дар Самарқанд зангӯларо аз мис месозанд.
In Samarkand they make bells from copper.
Конҳои калони мис дар Чили ва Перу мавҷуданд.
The largest copper mines are in Chile and Peru.

Bonus:
мисин: of copper, made from copper
зарфҳои мисин: copper vessels
тангаҳои мисин: copper coins
мисгар: coppersmith

Some other metals –
нуқра: silver
тилло: gold
оҳан: iron
биринҷӣ: bronze
пӯлод: steel
никел: nickel
алюминий: aluminium
сурб: lead
уран: uranium
платин: platinum
симоб: mercury

ҳайвон

ҳайвон: animal

Дар биёбон бисёр ҳайвонот шабона ба шикор мебароянд.
In the desert many animals come out to hunt at night.
Ҳаёти парандагон ба монанди дигар ҳайвонот вобаста ба мавсими сол тағйир меёбад.
The life of birds, like other animals, varies depending on the season.

Bonus:
This word usually takes the Arabic origin plural ending от, especially in written material.

олами ҳайвонот: animal kingdom
ҳайвоноти мӯҳрадор: vertebrates
ҳайвоноти бемӯҳра: invertebrates
ҳайвоноти алафхӯр: herbivores
ҳайвоноти дарранда: carnivores
ҳайвоноти хонагӣ: domestic animals
ҳайвоноти ёбоӣ: wild animals
ҳайвоноти ширхӯр: mammals

хазанда

хазанда: reptile

Дар рӯйи Замин зиёда аз 7 ҳазор намуди гуногуни хазандаҳо зиндагӣ мекунанд.
More than seven thousand various kinds reptiles live on the face of the earth.
Ғайр аз морҳо ва калтакалоси бепой (баҳтур) ҳамаи намудҳои дигари хазандаҳо дар ду паҳлуи танаашон як ҷуфтӣ пой доранд.
Besides snakes and legless lizards, all other different kinds of reptiles have a pair of feet on both sides of their body.

Bonus:
The sentences for today came from allinweb website – Синфи хазандаҳо. The article has loads of great reading about reptiles along with good pictures of reptiles including body parts and bones. There are lots of other great educational articles on that website too.

The plural of ҳазанда can be ҳазандаҳо or ҳазандагон. The suffix -он is used for animate nouns; when the noun ends with the letter “a” the ending is -гон.

Баҳтур (or боҳтур) is a kind of legless lizard that lives in Tajikistan and other parts of Central Asia. You can read about them here: Боҳтур.

офтоб

офтоб: sun

Яке аз ситораҳо Офтоб мебошад.
One of the stars is the sun.
Гуфтанд, ки субҳ борон меборад, аммо офтоб баромад.
They said that in the morning it would rain, but the sun came out.

Bonus:
For today, in Dushanbe from Обу ҳаво (the Weather) –
Тулӯи офтоб: 07:37 (Sunrise)
Нишасти офтоб: 17:09 (Sunset)

офтобӣ: solar, of the sun (adj.)
системаи офтобӣ: solar system

ширхӯр

ширхӯр: mammal

Дар Тоҷикистон 48 (чилу ҳашт) намуди ширхӯрҳо мавҷуд аст.
In Tajikistan 48 kinds of mammals exist.
То соли 1950 дар тамоми дунё яксаду шаш намуди ҳайвони ширхӯр нест шудааст.
Until 1950 in the whole world one hundred and six kinds of mammals became extinct.

Bonus:
ширхӯр = шир (milk) + хӯр(from хӯрдан: to eat)
Often, especially in print, the suffix он is used to pluralize living things, thus, ширхӯрон is another way to say “mammals”.

Олами ҳайвонот: Animal Kingdom
мӯҳрадор: vertebrate

харобиовар

харобиовар: destructive

Муқаррар кардаанд, ки ба ҳисоби миёна дар як сол як бор зилзилаи ҳалокатовар, сад бор харобиовар ва зиёда аз як миллион зилзилаи ҳисшаванда рух медиҳанд.
They have determined that on average in one year one fatal earthquake, one hundred destructive earthquakes and more than one million perceptible earthquakes occur.
Заминларзаҳои сахту харобиовар дар Қаротог (1907), Сарез (1911), Ҳоит (1949), Исфара (1977), Қайроққум (1986), Шарора (1989) рух додаанд.
Strong and destructive earthquakes occured in Qaratog (1907), Sarez (1911), Hoit (1949), Isfara (1977) Kayrakkum (1986) and Sharora (1989).

Bonus:
хароб: broken (it also means thin)
харобӣ: brokenness, destruction
овар from овардан: to bring

Note: There are several ways to spell some of those place names in English. I have used the spellings that show the highest on the Google search engine.

Заминларза and зилзила are synonyms.

тилло

тилло: gold

Ман нуқра ва тилло надорам; лекин он чи дорам, ба ту медиҳам.
I don’t have silver or gold; but what I do have, I will give to you.
Дар Тоҷикистон зиёда аз даҳ корхона ба истеҳсоли тилло машғуланд.
In Tajikistan more than ten factories are involved in the production of gold.
Bonus:
Some other metals –
нуқра: silver
оҳан: iron
биринҷӣ: bronze
пӯлод: steel
мис: copper
алюминий: aluminium

ҳуҷайра

ҳуҷайра: cell

Ба монанди дигар мавҷудоти зинда бадани одам низ аз ҳуҷайраҳо иборат аст.
Like other living creatures, the human body is also composed of cells.
Дар ҳар як организм миқдори зиёди ҳуҷайраҳо мавҷуд аст.
In every organism there is a large quantity of cells.
Bonus:
ҳуҷайраи асаб: nerve cell
ҳуҷайраи мушак: muscle cell
ҳуҷайраи хун: blood cell

системаи офтобӣ

системаи офтобӣ: solar system

Зӯҳра яке аз сайёраҳои системаи офтобӣ мебошад.
Venus is one of the planets of the solar system.
Муштарӣ панҷумин сайёра аз Офтоб буда яке аз сайёраҳои системаи офтобист.
Jupiter being the fifth planet from the sun is one of the planets of the solar system.
Bonus:
See the Tajik names for the planets in the solar system here: Word of the Day: planet
To make the noun офтоб (sun) into an adjective you add the suffix ӣ. Офтобӣ can mean sunny or solar depending on the context.
рӯзи офтобӣ: sunny day
мавизи офтобӣ: sun raisins (we would say sun-dried raisins in English)
батареяи офтобӣ: solar battery
айнаки офтобӣ: sunglasses

сайёра

сайёра: planet

Сайёраи нӯҳум Плутон соли 1930 кашф карданд.
They discovered the ninth planet, Pluto, in the year 1930.
Замин дар Системаи Офтобӣ ягона сайёраест, ки дар он ҳаёт вуҷуд дорад.
Earth is the only planet in the Solar System on which life exists.
Bonus:
The names of the planets in Tajik are Уторид (Mercury), Зуҳра (Venus), Замин (Earth), Миррих (Mars), Муштарӣ (Jupiter), Зуҳал (Saturn), Уран (Uranus), Нептун (Neptune), Плутон (Pluto).
сайёрашинос: astronomer
сайёрашиносӣ: astronomy
Here is a short (less than 3 minutes) video in Tajik about Elon Musk’s plans to take people to Mars: Билет ба Миррих 100 ҳазор доллар.