Word A Day

касногузар

касногузар: impassable, impenetrable

Қалъа аз чаҳор тараф бо кӯҳҳои касногузар иҳота буд.
The castle was surrounded on four sides with impassable mountains.
Ниҳоят, онҳо ба як биёбони касногузари пурбим рафта мерасанд.
Finally, they arrived at an impassable, frightening dessert.
Bonus:
ҷангали касногузар: impenetrable forest

қалъа

қалъа: castle

Бошандагони қалъа диловарона ҷангида, қаҳрамонона ҳалок мешаванд.
The inhabitants of the fortress fought bravely and died heroically.
Барои ба қалъа ворид шудан як роҳ буд.
There was only one way to enter the castle.
Bonus:
Tajik dictionary definition –
қалъа: ҳисор бо деворҳои баланду ғафс ва бурҷҳои мустаҳкам, ки барои муҳофизат аз душман сохта шудааст
castle: a fortress with high, thick walls and strong towers, that has been built to protect against the enemy

бошанда

бошанда: inhabitant

Бошандагони деҳа ба душман аз болои девор тир мекушоданд.
The inhabitants of the village opened fire on the enemy from the top of the wall.
Аз рӯи кашфиёти археологӣ маълум мешавад, ки бошандагони ин деҳа ба касби кулолӣ, бофандагӣ ва оҳанолотсозӣ машғул буданд.
From the archaeological discoveries, it is clear that the inhabitants of this village were engaged in pottery, weaving and ironwork.
Bonus:
When adding a plural ending to an animate (living) object, you can use the ending -он instead of -ҳо. When the noun ends with the letter а then -гон is used instead of -он.
Examples –
фаришта: angel
фариштагон: angels
намоянда: representative
намояндагон: representatives
You can read more about plural endings in this pdf lesson: A Lesson On Plurals

ҳуҳум кардан

ҳуҳум кардан: to attack

Шағол баъзан ба фермаҳои мурғпарварӣ хуҷум мекунад.
The jackal will sometimes attack chicken farms.
Чӯпони далер ба зудӣ аз ходиса хабардор шуда, ба хирс ҳуҷум кард.
The brave shepherd quickly became aware of the situation, and attacked the bear.
Bonus:
Synonym: ҳамла кардан
ҳамла: attack (noun)

шағол

шағол: jackal

Шағол шабшикор аст.
The jackal is a night hunter.
Дар кӯҳҳои Тоҷикистони Шимолӣ ҷонварони ширхӯри калон – гург, шағол, рӯбоҳ метавон дучор омад.
In the mountains of North Tajikistan one can come across large mammals – wolves, jackals, foxes.
Bonus:
Dictionary definition
шағол: ҳайвони даранда аз ҷинси саг, ки лошахӯр аст ва мурғони хонагиро шикор мекунад
a carnivore in the dog family that is a scavenger and hunts domestic chickens

баъзан

баъзан: sometimes

Баъзан биҳӣ дар таомҳо низ истифода менамоянд.
Sometimes quince is also used in meals.
Асосгузори зоология, ки ӯро баъзан падари фанни зоология ҳам меноманд, олими бузурги Юнони қадим Арасту (Аристотел) аст.
The founder of zoology, who is also sometimes called the father of the field of zoology, is the great ancient Greek scholar Aristotle.
Bonus:
Synonym: гоҳ-гоҳ
In Tajik it is less common to use the passive voice and more common to use the third person plural, as both of these sentences show. These sentences could also be translated, “They sometimes use quince in making meals.” and “The founder of zoology, who they also sometimes call the father of the field of zoology, is the great ancient Greek scholar Aristotle.”
You can learn more about the passive tense by reading these previous posts: Passive tense, Word of the Day

то кай

то кай: until when, how long

То кай бо шумо бошам?
How long will I be with you?
То кай шуморо тоқат кунам?
How long will I tolerate you?
Кай cap мешавад ва то кай давом мекунад?
When does it begin and how long does it last?
Bonus:
то: until
кай: when

кай

кай: when

Онҳо кай мераванд?
When are they leaving?
Ин кай рӯй медиҳад?
When will this happen?
Кай Туро гурусна дидему хӯрок додем?
When did we see you hungry and feed you?
Bonus:
то кай: until when, how long
кайҳо: long ago

ки

ки: that, which

Бахтиёр гуфт, ки фардо ба мактаб омада наметавонад.
Baktiyor said that tomorrow he can’t come to school.
География илмест, ки сатҳи Заминро меомӯзад.
Geography is a science that studies the surface of Earth.
Роҳи “Хуҷанд-Душанбе”, ки дар пайи фаромадани тарма баста шуда буд, баъд аз нисфирӯзии имрӯз, боз шудааст.
The Khujand-Dushanbe road, which was blocked by an avalanche, was reopened this afternoon.
Bonus:
бе сабаб нест, ки… : it is not without reason that…
афсӯс, ки… : it is a shame that…

кӯтоҳ

кӯтоҳ: short

Умри дурӯғ кӯтоҳ аст.
The life of a lie is short.
Вобаста ба тарзи дӯхтан сӯзанҳо чанд намуд мешаванд: дароз ва кӯтоҳ, ғафс ва борик, рост ва каҷ.
Depending on the type of sewing there are several types of needles: long and short, thick and thin, straight and curved.
Bonus:
Synonym: калта
кӯтоҳакак: very short
мудатти кӯтоҳ: short time
панҷ маротиба кӯтоҳ: five times shorter